معماری شهرهای گمشده باستانی ایران

معماری شهرهای گمشده باستانی ایران

شهر سوخته

شهر سوخته بقایای ابر شهری است باستانی که در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. این شهر روی آبرفت‌های رود هیرمند ساخته شده و زمانی در ساحل آن واقع شده بود. گفته می‌شود این شهر پیشرفته ترین شهر تمدن کهن به شمار می‌آید که با دوره برنز تمدن جیرفت همخوانی دارد. دلیل از بین رفتن و خالی از سکنه شدن این شهر در هاله‌ای از ابهام است از این رو به این نام خوانده می‌شود. بنا بر یافته‌های باستان شناسی این شهر 280 هکتار وسعت داشته و صنایع گوناگونی در آن رواج داشته‌اند. نمونه‌هایی بدیع از زینت آلات در حفاری‌های این شهر به دست آمده که گواه این مدعا هستند. همچنین شهر سوخته از سیستم آبرسانی و تخلیه فاضلاب برخوردار بوده که در مقایسه با امکانات شهرهای آن زمان نشان دیگری بر پیشرفت و شکوه این شهر باستانی می‌باشد. قدیمی‌ترین تخته نرد جهان نیز در این شهر یافت شده است.

برای نخستین بار در شهر سوخته یک چشم مصنوعی پیدا شد. مطالعات اولیه نشان داده‌اند که چشم چپ یک زن تنومند مدفون در قبر شماره 6705 مصنوعی بوده‌است. به علت طول زمان زیادی که بخش زیرین این چشم مصنوعی با پلک چشم در تماس بوده آثار ارگانیکی پلک چشم نیز بر روی آن مشهود است. جنس و ماده‌ای که چشم مذکور با آن ساخته شده هنوز به دقت روشن نشده و تشخیص آن به آزمایش‌های بعدی موکول شده‌است، اما به نظر می‌رسد که چشم مزبور مخلوطی از جنس قیر طبیعی با نوعی چربی حیوانی است.

کشف شدن بازی‌ای شبیه به تخته نرد امروزی یکی دیگر از شگفتی های این شهر است و با توجه به قدمت شهرسوخته می‌توان گفت که قدیمی‌ترین تخته نرد جهان متعلق به این مردم است.

شوش (Susa)

شهر باستانی شوش از مراکز مهم تمدن قدیم، پایتخت چند هزار ساله عیلامیان و پایتخت زمستانی امپراتوری هخامنشی بوده است. طوایف لر کوچک و بزرگ و بختیاری و اقوامی دیگر همچون دزفولی و شوشتری در این شهر زندگی می‌کنند.

این شهر کهن در 150 کیلومتری شرق رود دجله در استان خوزستان قرار گرفته است. حفاری‌های باستان شناسی نشان می‌دهد 9000 سال پیش این شهر سکونت‌گاه کشاورزان بوده است. از دیدنی‌های این شهر می‌توان به کاخ آپادانا، کاخ اردشیر، چغازنبیل، ایوان کرخه و تپه‌های باستانی آن اشاره کرد.

شهر دقیانوس

مورخان و باستان‌شناسان با حفاری‌های متعدد در حوزه رود هلیل رود و روستای صندل به این مهم دست یافتند که گهواره تمدن خاورمیانه نه تمدن بین‌النهرین که تمدن درخشان جیرفت بوده است. گفته می‌شود شهری به مساحت 400 کیلومتر مربع در کنار رود هلیل رود قرار داشته که حتی از تمدن بابل و بین‌النهرین نیز قدیمی‌تر بوده که منظور همین شهر دقیانوس است. این مهم با کشفیاتی که در حفاری‌های باستان شناسی به دست آمده اثبات شده و این شهر هم اکنون ثبت ملی شده است.

شهر بلقیس

یکی از بزرگ‌ترین بناهای خشتی و گلی ایران است که در جنوب اسفراین قرار گرفته و بالغ بر 180 هکتار وسعت دارد. در این شهر ارگ، برج و بارو، مقبره، خندق، آب انبار، کاروانسرا و دیگر بناها مشاهده می‌شوند.

بر اساس تخمین‌های صورت گرفته این شهر از اواخر دوران ساسانیان مسکونی بوده است. ارگ بلقیس اسفراین را پس از ارگ بم به عنوان دومین بنای خشتی ایران می‌شناسند.

شهر حریره

شهر باستانی حریره واقع در جزیره کیش از توابع شهرستان بندر لنگه و از جاذبه‌های گردشگری استان هرمزگان در جنوب ایران است. در شمال جزیره کیش آثار و ویرانه‌هایی مشاهده می‌شوند که یادگاری از این شهر باستانی به شمار می‌آیند.

دوران طلایی شهر حریره از سال ۳۶۷ تا ۹۱۲ هجری قمری بوده‌ است. وسعت این شهر باستانی ۱۲۰ هکتار است. براساس کاوش‌های باستان‌شناسی صورت گرفته در این منطقه، حریره از تعدادی خانه اعیانی، حمام و قنات قدیمی تشکیل می‌‌گردیده است.